همه با هم - سیستان و خشکسالی

وبلاگ سیستان برای سیستانی ها , 25 شهريور 1394 ساعت 11:25

براساس مطالعات به عمل آمده، طی 300 سال گذشته و پس از تثبیت دلتای فعلی هیرمند، حدود 15 واقعه‌ی سیلابی و خشک‌سالی، بلکه بیشتر از آن، در سیستان رخ داده است.

به گزارش سرویس وبگردی همه با هم به نقل از وبلاگ سیستان برای سیستانیها، براساس مطالعات به عمل آمده، طی 300 سال گذشته و پس از تثبیت دلتای فعلی هیرمند، حدود 15 واقعه‌ی سیلابی و خشک‌سالی، بلکه بیشتر از آن، در سیستان رخ داده است.

مستندات نشان می‎دهد که در سال 1225 شمسی، آب هیرمند به قدری کاهش یافت که تا دو هفته، حتی قطره‎ای آب در آن جریان نداشت و خسارت‎های فراوانی به زراعت و باغ‎ها و به خصوص دامداری منطقه، وارد شد.

در سال 1249 شمسی، سیستان به‌گونه‌ای دچار خشک‌سالی شد که ماسه‌های روان ناشی از خشک‌سالی، بر اراضی و مساکن منطقه، مستولی شد و به گفته‌ی اوئن‌اسمیت که خود شاهد اوضاع بوده «به‌ظاهر دریاچه‏ ای وجود نداشته است».

این خشک‌سالی تا سال 1251 شمسی ادامه پیدا کرد و این بار بستر رودخانه‌ی هیرمند به مدت سه هفته کاملاً خشک شد و هیچ‌گونه آبی در آن جریان نداشت.

در سال 1281 بار دیگر خشک‌سالی پدید آمد که این بار نه دو هفته و سه هفته، بلکه به مدت 72 روز، رودخانه از آب بازماند و به‌دلیل بی‌رمق شدن مردم، بند سیستان، بسیار ضعیف و ماسه‌های تجمع یافته در رودخانه، موجب شد تا بعد از جریان یافتن آب نیز تا مدت‌ها امکان بهره‌برداری از آن فراهم نگردد.

در سال 1326، افغان‌ها مانع از جریان طبیعی آب از افغانستان به سیستان شدند و این بار خشک‌سالی سیستان، حاصل ورود مسایل سیاسی، به روند طبیعی جریان و یا عدم جریان آب هیرمند بود. دراین دوره‌ی خشک‌سالی، اولین مهاجرت گروهی مردم سیستان به گرگان و گنبد صورت گرفت.

در سال 1349، خشک‌سالی بسیار گسترده و فراگیری در سراسر سیستان اتفاق افتاد، در این سال، قحطی عجیبی بر منطقه عارض شد و با توجه به دوری از مرکز، ضعف دولت در اجرای برنامه‌های نگه‌داشت جمعیت، بلکه برعکس، ایجاد جاذبه‌های لازم از طریق عوامل و امرای ارتش و وابستگانش در ترکمن‌صحرا(استان گلستان فعلی)، آهنگ مهاجرت را تشدید نمود. در بعضی از گزارش‌ها، جمعیت مهاجر از سیستان در این دوره، بیش از 130 هزار نفر برآورد شده است و این در حالی است که گفته می‌شود، هم اکنون تنها در دشت گرگان و دشت، جمعیتی قریب به نیم میلیون از سیستانیان ساکن هستند.

آخرین فاجعه‌ی طبیعی ناشی از کارکرد رودخانه‌ی هیرمند، خشک‌سالی وحشتناکی است که از سال 1378 برمنطقه حاکم شده و تمامی کارکردهای روستایی و شهری را متأثر نموده است. این خشک‌سالی مزمن، این بار بر روستاها و شهرهایی از منطقه‌ی سیستان، در شرایطی واقع گردیده که اعمال اغراض سیاسی، بر شرایط طبیعی جریان‌ آب در هیرمند، مضاعف شده است.